Hrabal Pocišgi pod specjalnym nadzorem

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

być tajemnicą, \e Bohumil Hrabal jest interesującym, spostrzegawczym pisarzem,
wówczas bowiem jako dodatek do Wiadomości Towarzystwa Bibliofilów
Czechosłowackich" ukazały się w Pradze niestety, w niewielkim nakładzie dwustu
pięćdziesięciu egzemplarzy Hovory lidi (Rozmowy ludzi), zapowiadające
osobowość twórczą, więcej prawdziwą indywidualność pisarską. Ju\ tu znajdujemy
zapowiedz tajemnicy Hrabalowskiej samoistności... Trzeba było jednak jeszcze kilku
lat, by ta wielka indywidualność mogła ujawnić się w pełni.
Hrabal to twórczość, na jaką sobie nasza pogrą\ona w kryzysie literatura
Strona 41
Bohumil Hrabal Pociągi pod specjalnym nadzorem
chyba nawet nie zasłu\yła. Spada jej tak trochę jak z nieba!..."
Oto jak niezwykłe zjawisko, jakim jest bezspornie twórczość Bohumila
Hrabala, określił jeden z krytyków, zdając sobie doskonale sprawę z wyzywającego
charakteru tego stwierdzenia, gdy\ właśnie wówczas, w 1963 roku, odbył się słynny
zjazd pisarzy czechosłowackich i ukazało się wiele interesujących ksią\ek, zarówno
autorów debiutujących, jak i tych, którzy ponownie dochodzili do głosu. Był to
wszak\e czas burzy i naporu".
I tak właściwym debiutem Hrabala, który istotnie spadł z nieba", stały się
Perły na dnie opublikowane przez wydawnictwo Związku Pisarzy Czechosłowackich
w 1963 roku i ju\ w tym samym roku wyró\nione nagrodą tej oficyny, wznowione w
rok pózniej, kiedy to inny edytor przygotował kolejny tom jego opowiadań: Bawidułki,
natychmiast zresztą wznowiony, podobnie jak Lekcje tańca dla starszych i
zaawansowanych, tak\e wydane i wznowione w 1964 roku. Rok 1965 przyniósł
Pociągi pod specjalnym nadzorem, Anons o sprzeda\y domu, w którym nie chcę
mieszkać i wybór z dotychczasowej twórczości nowelistycznej Bar Zwiat, pózniej
przyszły następne ksią\ki: Toto mesto je ve spolećne peći obyvatel (To miasto znajduje
się pod opieką swoich mieszkańców), Morytaty a legendy (Krwawe pieśni i legendy),
Domaci ukoly (Zadania domowe), Poupata (Elementarz) oraz po kilku latach
milczenia Postrzy\yny i dalsze ogniwa cyklu Mestećko u vody (Miasteczko nad
wodą) Taka piękna \ałoba oraz Skarby świata całego, esej o przyjacielu malarzu
V. Boudniku Nezny barbar (Czuły barbarzyńca), tom opowiadań Zwięto
przebiśniegu, Mestećko, ve kterem se zastavil ćas (Miasteczko, gdzie zatrzymał się
czas), wybory opowiadań Ka\dy den zavrak (Cud zdarza się co dzień), Hovory lidl
(Rozmowy ludzi}, Priliś hlucna samota (Zbyt głośna samotność), Kluby poezie (Kluby
poezji), powieść Obsluhoval jsem anglickeho krale (Obsługiwałem króla angielskiego)
oraz Domaci ukoly z pilnosti (Nadobowiązkowe zadania domowe).
Jednak\e nadal jak u początków twórczości Bohumila Hrabala część jego
dzieł pozostaje w utajeniu, pozwalając co najwy\ej na domysły, jakie jeszcze atuty ma
autor Bambini di Praga w zanadrzu i jakie niespodzianki mo\e czytelnikowi sprawić.
Ale nawet to, co opublikował, kilkanaście niewielkich przecie\ objętościowo
ksią\ek, kilkadziesiąt opowiadań, kilka dłu\szych nowel, powieści, garść rozwa\ań
wszystko to oznaczało kolejne etapy awansu", zmiany pozycji społecznej Hrabala,
który zza kulis teatru, gdzie ustawiał dekoracje, a niekiedy te\ statystował, przeniósł
się za biurko redaktora pisma literackiego, pózniej zaś w zacisze własnego gabinetu,
gdzie mógł ju\ bez reszty poświęcić się pracy twórczej.
Nie wpłynęło to jednak\e i to warto podkreślić na zmianę, upodobań
znawcy i miłośnika jasnego piwa we wszystkich jego szlachetnych odmianach oraz
praskich piwiarni (jak\e cudownie brzmią ich nazwy: Pod Złotym Tygrysem" czy
Pod Dwoma Kotami") i ich bywalców, zaludniających utwory pisarza.
Jeśli kiedyś William Faulkner, zapytany, jak zostać sławnym twórcą,
odpowiedział, \e wystarczy po prostu ołówek i kartki papieru, Hrabal mógłby
oświadczyć, \e wystarczy pójść do gospody, pić piwo i dobrze nadstawiać uszu.
I jeszcze jedno: dzieła Hrabala jeśli analizować je w porządku
chronologicznym świadczą tak\e i przede wszystkim o istotnej przemianie, jaka się
na przestrzeni lat dokonała i w samym pisarzu, i w czeskiej sytuacji literackiej.
Otó\ w latach sześćdziesiątych Hrabal z trefnisia przemienił się w sędziego, nie
Strona 42
Bohumil Hrabal Pociągi pod specjalnym nadzorem
tracąc przywilejów tego pierwszego. Jego groteski zaostrzyły się, zabrzmiały w nich
tony określmy je tu tak Mro\kowskie".
Przemiany te zresztą dokonują się nieustannie: wystarczy porównać
Postrzy\yny ze Skarbami świata całego!
Rozgłos i popularność Bohumila Hrabala (warto tu wspomnieć sukcesy
międzynarodowe zrealizowanych na motywach jego opowiadań filmów: Perły na
dnie, a zwłaszcza obrazu opartego na wątkach Pociągów pod specjalnym nadzorem w
re\yserii Jirego Mentzla, ostatnio zaś przeuroczych Postrzy\yn i znakomitego Zwięta
przebiśniegu, w którym w epizodzie występuje sam Hrabal!) nie są dziełem
przypadku, wynikiem krótkotrwałej koniunktury czy przejawem snobistycznej,
ekskluzywnej mody.
Autor Baru Zwiat nawiązując do określonego nurtu tradycji literackiej,
rodzimej (przede wszystkim chyba Jarosław Haszek i jego Przygody dobrego wojaka
Szwejka, ale tak\e Capek i Vanćura, Klima i Deml prezentuje tych dwóch ostatnich
w tomie Bohumil Hrabal uvadi... (Bohumil Hrabal przedstawia...) i obcej (między
innymi Joyce, Ionesco, Beckett, ale i nasz Schulz, a z klasyków Rabelais), potrafił
odnalezć własny niepowtarzalny styl i ton, zajmując od razu wybitne a odrębne
miejsce we współczesnej literaturze czeskiej i utrzymując je przez z górą dwadzieścia
lat!
Jak jego poprzednicy Hrabal pełną garścią czerpie z folkloru
wielkomiejskiego przedmieścia, ale jak\e nowatorskie są w swojej warstwie
psychologicznej jego utwory, w prezentacji bohaterów tylko i wyłącznie poprzez
słowo (monologi bohaterów niezwykłych: z peryferii \ycia, ze społecznego
marginesu, w których \yciu śmieszność graniczy z tragizmem, którzy szukają
w spotkaniach i rozmowach z innymi ludzmi rekompensaty za swoje nieudane \ycie).
A więc czynnikami współtworzącymi prozę Hrabala są: jej temat, jej swoisty klimat
niefrasobliwości i pogody, jej język nie stroniący od elementów wielkomiejskiego
slangu i gwary, a tak\e wulgaryzmów, jej wreszcie specyficzna atmosfera
wynikająca z doprowadzenia ad absurdum ka\dej bez wyjątku sytuacji.
Sprowadzony do absurdu świat jest nie tylko śmieszny i zabawny, lecz tak\e grozny.
Słusznie napisał krytyk, \e Hrabal problemy podstawowych, zasadniczych
wartości ludzkich przedstawia niekiedy za pomocą obrazów tak niezwykłych, \e
chwilami zatrzymujemy się zdumieni na granicy między zgorszeniem, zająknięciem
się i nieopanowanym śmiechem."
Tym właśnie podbija jego twórczość świat: sprawia to środowiskowa egzotyka
utworów, które prezentują bohaterów tak bardzo czeskich, a zarazem tak
uniwersalnych w swojej problematyce wewnętrznej.
Andrzej Czcibor-Piotrowski
OCR by Bazyl�� ;))
Strona 43 [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Archiwum

�

pobieranie, ebook, pdf, do ÂściÂągnięcia, download

Archiwum