[ Pobierz całość w formacie PDF ]

46
Institutio, 1.III, c. VII, 3.
47
Na ten ostatni punkt, jako wazne ogniwo miedzy doktryna Kalwina a duchem kapitalizmu,
file:///E|/E-Book/NAUKI SPO" ECZNE/FILOZOFIA/Fromm - Ucieczka od wolnosci/przyp3.html (5 of 6)2009-10-03 15:27:36
Ucieczka od Wolnosci - Erich Fromm.
zwraca w swej pracy szczegolna uwage M. Weber.
48
Por. Ranulf: Moral Indignation and Middle Class Psychology, studium, bedace waznym
przyczynkiem do tezy, ze moralne oburzenie jest rysem typowym dla klasy sredniej,
szczegolnie nizszej jej warstwy.
49
Por. Weber, op. cit., s.102; Tawney, op. cit., s.126; Ranulf, op. cit., s. 66 nn.
50
Freud wrogosc czlowieka wobec siebie samego miescil w tym, co nazywal superego. Sadzil
takze, ze superego bylo pierwotnie uwewnetrznieniem jakiejs zewnetrznej i niebezpiecznej
mocy. Nie odroznial on jednak spontanicznych idealow, ktore sa czescia "ja", od
uwewnetrznionych nakazow, owym "ja" rzadzacych... Przedstawiony tu punkt widzenia
omowilem szczegolowiej w moim studium na temat psychologii wladzy (w Autoritat und Familie,
Paris 1936). Karen Horney zwrocila uwage na przymusowy charakter postulatow plynacych
ze strony superego w New Ways in Psychoanalysis.
51
Innen-weltliche Askese, termin wprowadzony przez Maxa Webera (przyp. tlum.).
52
W "Dodatku" rozpatruje bardziej szczegolowo wzajemne oddzialywanie czynnikow
spoleczno-ekonomicznych, ideologicznych i psychologicznych.
file:///E|/E-Book/NAUKI SPO" ECZNE/FILOZOFIA/Fromm - Ucieczka od wolnosci/przyp3.html (6 of 6)2009-10-03 15:27:36
Ucieczka od Wolnosci - Erich Fromm.
Przypisy do rozdzialu 4.
1
W oryg. conspicuous waste, okreslenie Th. Veblena z The Theory of the Leisure Class
(przyp. tlum.).
2
Por. szczegolowe omowienie tego problemu przez autora w Selfishness and Self-love;
Psychiatry t. 2, nr 4, listopad 1936,
3
Sullivan w swoich wykladach sformulowal to podobnie. Twierdzil on, ze stosunki
miedzyludzkie okresu poprzedzajacego wiek mlodzienczy charakteryzuje pojawienie sie
dazenia do nowego typu satysfakcji, mianowicie satysfakcji drugiej osoby (przyjaciela).
Milosc wedlug niego jest sytuacja, w ktorej zadowolenie osoby kochanej jest rownie wazne i
pozadane, jak zadowolenie osoby kochajacej.
4
W jezyku angielskim czasownik to employ oznacza zarazem: zatrudniac i poslugiwac sie
(przyp, tlum.),
5
Hegel i Marks pierwsi przyczynili sie do zrozumienia problemu alienacji. Por. w
szczegolnosci koncepcje fetyszyzmu towarowego i alienacji pracy u Marksa.
6
Te analize problemu poczucia godnosci wlasnej jasno i dobitnie przedstawil Ernest
Schachtel w nie ogloszonyn wvykladzie: Samopoczucie a >sprzedaz
7
Julian Green: Personal Record, 1928-1939 (przeklad ang. New York 1939).
file:///E|/E-Book/NAUKI SPO" ECZNE/FILOZOFIA/Fromm - Ucieczka od wolnosci/przyp4.html2009-10-03 15:27:36
Ucieczka od Wolnosci - Erich Fromm.
Przypisy do rozdzialu 5.
1
Wychodzac z odmiennego punktu widzenia K. Horney w swojej koncepcji neurotycznych
tendencji (New Ways in Psychoanalysis) zblizyla sie w pewnej mierze do moich mechanizmow
ucieczki. Glowna roznica polega na tym, ze tendencje neurotyczne to sily napedowe
jednostki neurotycznej, podczas gdy mechanizmy ucieczki - to sily napedowe czlowieka
normalnego. Ponadto Horney kladzie glowny nacisk na lek, podczas gdy ja podkreslam
szczegolnie izolacje jednostki.
2
Hobbes: Lewiatan, tlum. Cz. Znamierowski, Warszawa 1954, s. 85.
3
Charakteranalyse, Wien 1933.
4
The Neurotic Personality of Our Time, New York 1936.
5
Psychologie der Autoritat w Autoritat und Familie, Paris 1936.
6
W ustepie z Juliette (II) :
To nie chodzi o rozkosz, ktora chcesz dac odczuc twojemu partnerowi, ale o wrazenie,
ktore chcesz wywolac; a przeciez wrazenie bolu jest o wiele silniejsze od uczucia
rozkoszy... uswiadamiamy to sobie, wykorzystujemy to i osiagamy zadowolenie
markiz de Sade wyraza poglad, ze istota sadyzmu jest dominacja (cytuje za G. Gorerem,
Marquis de Sade, New York 1934). W swojej analizie dziela de Sade'a Gorer definiuje
sadyzm jako rozkosz czerpana z obserwacji przeksztalcen swiata zewnetrznego spowodowanych
przez obserwatora. Definicja ta bardziej zbliza sie do moich pogladow na sadyzm niz
definicje innych psychologow. Jednak wydaje mi sie, ze Gorer myli sie, identyfikujac
sadyzm z przyjemnoscia plynaca z panowania i tworzenia. Sadystyczne wladztwo odznacza
sie tym, ze chce uczynic z obiektu bezwolny instrument w rekach sadysty, podczas kiedy
niesadystyczna radosc z wywierania wplywu na innych respektuje integralnosc drugiej osoby i
opiera sie na poczuciu rownosci. W definicji Gorera sadyzm zatraca swe specyficzne
wlasciwosci i staje sie identyczny z wszelkim procesem tworczym.
7
W oryg.: power, w innych miejscach tlumaczone przez nas jako wladza (przyp. tlum.).
8
W oryginale: Hausfrau (przyp. tlum.).
9
Victor Hugo dal w Nedznikach niezwykle wymowny wyraz idei niemoznosci ucieczki od winy
w opisie charakteru Javerta.
file:///E|/E-Book/NAUKI SPO" ECZNE/FILOZOFIA/Fromm - Ucieczka od wolnosci/przyp5.html (1 of 2)2009-10-03 15:27:36
Ucieczka od Wolnosci - Erich Fromm.
10
Moeller van der Bruck: Das Dritte Reich, Hamburg 1931, s. 223-224.
11
Rauschning dal trafny opis nihilistycznego charakteru faszyzmu w Die Revolution des
Nihilsmus, przeklad polski: Rewolucja nihilzmu, Warszawa 1939.
12
W zwiazku z tym por. Horney: New Ways in Psychoanalysis.
13
Por. uwagi na ten temat u K. Horney, j. w.
14
por, H.S. Sullivan, op. cit., s. 68 nn. i jego Research in Schizophrenia, American Journal
of Psychiatry, IX, 3; takze Frieda Fromm-Reichmann: Transference Problems in
Schizophrenia, The Psychoanalytic Quarterly, VIII, 4.
15
Por. bibliografie problemow hipnozy w opracowaniu M.H. Ericksona Psychiatry 1939, t.2,
nr 3, s.472.
16
Procedura psychoanalityczna jest w zasadzie procesem, w ktorym osobnik usiluje odslonic
swoje pierwotne "ja". Swobodne skojarzenie oznarza wyrazanie autentycznych uczuc i mysli,
mowienie prawdy; lecz prawda w tym znaczeniu nie polega na tym, ze ktos mowi to, co
mysli, lecz ze samo myslenie ma charakter oryginalny, a nie jest adaptacja mysli
oczekiwanej. Freud szczegolnie podkreslal tlumienie zlych rzeczy, wydaje sie, ze nie
docenial, do jakiego stopnia dobre" rzeczy sa rowniez poddawane represji.
file:///E|/E-Book/NAUKI SPO" ECZNE/FILOZOFIA/Fromm - Ucieczka od wolnosci/przyp5.html (2 of 2)2009-10-03 15:27:36
Ucieczka od Wolnosci - Erich Fromm.
Przypisy do rozdzialu 6.
1
L. Mumford: Faith for Living, New York 1940, s.118.
2
Co do calego tego rozdzialu, a w szczegolnosci co do roli nizszych klas srednich por.
pouczajace studium Harolda D. Lasswella: The Psychology of Hitlerism w Political Quarterly
1933, t. IV, s. 374, i F.L. Schumana: The Nazi Dictatorship, New York 1939.
3
Przedstawiony tu poglad opiera sie na wynikach nie ogloszonych drukiem badan pod tytulem
Charakter niemieckich robotnikow i urzednikow w latach 1929/30, przeprowadzonych przez A.
Hartoch, E. Herzoga, H. Schachtela i autora niniejszej ksiazki, z historycznym wstepem
piora F. Neumanna, pod auspicjami Miedzynarodowego Instytutu Badan Spolecznych przy
Uniwersytecie Columbia. Z analizy odpowiedzi szesciuset osob na szczegolowy kwestionariusz
wynika, ze charakter autorytarny wykazuje mniejszosc badanych, u mniej wiecej takiej
samej liczby osob przewaza dazenie do wolnosci i niezawislosci, natomiast ogromna wiekszosc
prezentuje dosc niewyrazna mieszanine roznych rysow.
4
Schuman, op. cit., s.104.
file:///E|/E-Book/NAUKI SPO" ECZNE/FILOZOFIA/Fromm - Ucieczka od wolnosci/przyp6.html2009-10-03 15:27:36
Ucieczka od Wolnosci - Erich Fromm.
Przypisy do rozdzialu 7.
1
Zgodnie z informacja Anny Hartoch (z nie opublikowanej jeszcze pracy M. Gay, A.
Hartoch i L.B. Murphy, dotyczacej okreslonych przypadkow u dzieci z przedszkola im. Sary
Lawrence) badania dzieci w wieku od trzech do pieciu lat przeprowadzone przy pomocy
testow Rorschacha wykazaly, ze dazenie do zachowania spontanicznosci wywoluje zasadnicze
konflikty miedzy dziecmi a obdarzonymi autorytetem doroslymi.
2
Jako wymowna ilustracje komercjalizacji uprzejmosci zacytuje tu fragment reportazu o [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

skierniewice.pev.pl